พญ. ยอดพร หิรัญรัศ
กุมารเวชศาสตร์ กุมารเวชศาสตร์โรคต่อมไร้ท่อและเมตาบอลิสม
ทำอย่างไรดีเมื่อลูกตัวโตไม่ทันเพื่อน วัยเด็กเป็นวัยที่มีการเปลี่ยนแปลงด้านร่างกายอย่างต่อเนื่อง จนเข้าสู่ช่วงวัยรุ่น จนเป็นผู้ใหญ่ ภาวะที่เด็กเจริญเติบโตช้า เป็นหนึ่งในปัญหาที่พบบ่อยในเด็ก ผู้ปกครองมักสังเกตได้จากส่วนสูงที่เพิ่มขึ้นช้า เด็กตัวเล็กกว่าเพื่อนวัยเดียวกัน
โดยในเด็กวัยเรียนจะมีอัตราการเติบโตประมาณ 4-6 เซนติเมตร/ปี ไปจนกว่าจะเริ่มเป็นวัยรุ่น และเมื่อเทียบกับกราฟการเจริญเติบโตจะพบว่าเบี่ยงเบนจากค่าปกติ นอกจากนี้เมื่อเด็กเริ่มอายุมากขึ้นขึ้น อาจจะมีปัญหาในการปรับตัวเมื่ออยู่ในโรงเรียน เนื่องจากตัวโตไม่ทันเพื่อน อาจจะโดนแกล้ง หรือโดนล้อ ผู้ปกครองควรให้ความสำคัญ ในการเฝ้าติดตามการเจริญเติบโตของเด็กให้เหมาะสมกับช่วงวัย ดังนั้นถ้าสังเกตว่าความสูงของเด็ก เพิ่มขึ้นน้อยกว่า 3 cm ต่อปี ควรพามาปรึกษาแพทย์
ตัวอย่างกราฟการเจริญเติบโต
ภาวะตัวเตี้ยปรกติ (Normal variant) คือภาวะที่เด็กไม่ได้มีโรคอะไรซ่อนเร้น และเป็นภาวะที่พบบ่อย และไม่ต้องได้รับการรักษา ได้แก่
ภาวะตัวเตี้ยจากกรรมพันธุ์ (Familial short statue) เกิดจากที่คุณพ่อคุณแม่ตัวเล็ก จึงมีผลต่อความสูงของเด็ก เด็กจะมีอัตราการเพิ่มความสูงต่อปีที่ปกติ แต่จะตัวเล็กว่าเด็กวัยเดียวกัน โดยสามารถคำนวณความสูงของเด็กเมื่อโตเต็มที่ได้โดยประมาณดังนี้
เด็กกลุ่มนี้จะตัวเล็กร่วมกับเช้าสู่ช่วงวัยรุ่น ช้ากว่าเพื่อนวัยเดียวกัน แต่เมื่อโตเป็นผู้ใหญ่เต็มที่จะมีความสูงที่ปกติตามศักยภาพ เมื่อเทียบกับกรรมพันธุ์อาจจะพบว่า บิดามารดาก็มีประวัติเข้าสู่วัยรุ่นช้าเช่นเดียวกัน
มีฮอร์โมนหลายชนิดที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการเจริญเติบโต ได้แก่ ฮอร์โมนเติบโต ฮอร์โมนธัยรอยด์ ฮอร์โมนเพศ และ คอร์ติซอล ดังนั้นถ้าร่างกายมีความผิดปกติในการสร้างฮอร์โมนดังกล่าวข้างต้น ก็จะส่งผลต่อการเจริญเติบโตของเด็กได้ ในที่นี้จะขอกล่าวถึงกรณีการขาดฮอร์โมนเติบโต
เด็กที่ขาดฮอร์โมนเติบโต จะมีส่วนสูง ที่น้อยกว่าค่าเฉลี่ยของเด็กวัยเดียวกัน รวมทั้ง อัตราการเพิ่มความสูงต่อปี น้อยกว่า 4 เซนติเมตรต่อปี ดังนั้นเด็กที่มีปัญหาดังกล่าว ผู้ปกครองควรพามาพบแพทย์เพื่อทำการตรวจหาสาเหตุ เนื่องจากการขาดฮอร์โมนเติบโต อาจเป็นสาเหตุของโรคอื่นๆ ที่อาจซ่อนเร้นอยู่ได้
แพทย์จะทำการตรวจร่างกาย และส่งตรวจเพิ่มเติม เช่น เอกซเรย์อายุกระดูก นอกจากนี้ ในกรณีสงสัยว่ามีการขาดฮอร์โมนเติบโต จะทำการทดสอบวัดระดับฮอร์โมนเติบโต (growth hormone stimulation test)
การดูแลรักษาขึ้นกับสาเหตุของภาวะตัวเตี้ย การรักษาด้วยฮอร์โมนเติบโต จะมีประโยชน์ ในบางกรณีเท่านั้น เช่น เด็กที่ขาด ฮอร์โมนเติบโต หรือเด็กที่มีโรคบางชนิด เช่น เทอร์เนอร์ (Turner syndrome) เป็นต้น การฉีด ฮอร์โมนเติบโต จะไม่ได้ประโยชน์ ในเด็กที่มีการเติบโตปกติอยู่แล้ว
ควรได้รับการรักษาอย่างถูกต้องก่อนสายเกินไป เพราะหากรอให้กระดูกปิดไปแล้ว ต่อให้ฮอร์โมนทดแทนมากเพียงใดก็ตาม ส่วนสูงจะไม่เพิ่มขึ้นแม้แต่น้อย
กุมารเวชศาสตร์ กุมารเวชศาสตร์โรคต่อมไร้ท่อและเมตาบอลิสม
