'โรคมือเท้าปาก' ภาวะแทรกซ้อนและการป้องกันด้วยวัคซีน

     โรคมือ เท้า ปาก (Hand Foot Mouth Disease : HFMD) เกิดขึ้นจากเชื้อไวรัส 2 ชนิดหลัก ได้แก่ ‘Coxsackievirus A6 & A16’ และ ‘Enterovirus A71’ หรือเรียกชื่อย่อว่า ‘EV-A71’ ซึ่งทำให้เด็กเล็กป่วยและอาจเป็นอันตรายด้วยโรคที่เรียกว่า “โรคมือ เท้า ปาก” ซึ่งจะเริ่มด้วยอาการไข้หลังจากผ่านระยะฟักตัวไปแล้ว 2-3 วัน พบมากในเด็กเล็กตั้งแต่ 6 เดือนถึง 5 ขวบ อย่างไรก็ตาม ผู้ปกครองและเด็กสามารถป้องกันการติดเชื้อไวรัส  2 ชนิดที่ว่านี้ได้

อาการของโรคมือ เท้า ปาก

     อาการครั้งแรกที่แพทย์มักเห็นคือเรื่องไข้สูง การทานได้น้อยลงและการมีน้ำลายไหล เมื่อตรวจร่างกายจึงพบแผลบริเวณกระพุงแก้มและเพดานปาก โดยที่แผลส่วนมากอยู่ส่วนลึกของปาก ซึ่งแพทย์พบมากอยู่บริเวณเพดานอ่อน หากสำรวจเพิ่มจะเห็นว่าฝ่ามือและฝ่าเท้ามีผื่นเป็นจุดแดงหรือตุ่มน้ำใส บางรายอาจพบผื่นบริเวณก้น อวัยวะเพศ แขนและขาได้ อาการเหล่านี้จะคงอยู่ 2 - 3 วันจึงจะดีขึ้น โดยมากเด็กมีอายุมากกว่า 5 ขวบจะเริ่มมีภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไวรัสชนิดนี้และมีโอกาสพบโรคนี้ได้น้อยลง

แต่ว่าผู้ใหญ่ที่ยังไม่เคยเป็น ไม่เคยมีภูมิก็มีสิทธิ์เป็นได้ เช่นเดียวกับในเด็กโตที่ยังไม่เคยมีภูมิแต่จะมีค่อนข้างน้อย

การแพร่ระบาดของโรคมือเท้าปาก

     การแพร่ระบาดของโรคเกิดขึ้นได้ด้วยการสัมผัสน้ำมูก น้ำลายหรืออุจจาระจากคนที่เป็นโรคมือเท้าปากโดยตรง โดยเฉพาะอุจจาระจะมีเชื้อมาก บางครั้งเด็กอาจสัมผัสสารคัดหลั่งที่มาจากตุ่มน้ำตามผื่นตัวของผู้ป่วยเป็นโรคนี้ ซึ่งสามารถแพร่เชื้อได้นานมาก บางรายอาจตรวจพบเชื้อได้นานเป็นสัปดาห์หรือเป็นเดือน แม้หายจากโรคแต่ก็ยังแพร่เชื้อต่อได้ นอกจากนี้ก็สามารถติดเชื้อทางอ้อมจากการสัมผัสสิ่งของ หากเด็กที่ป่วยเป็นโรคสัมผัสของเล่น เด็กคนอื่นก็สามารถติดเชื้อโรคตามของเล่นที่เด็กคนนั้นสัมผัสได้ บางครั้งอาจได้รับเชื้อที่อยู่ในน้ำหรืออาหารที่ปนเปื้อนเชื้อโรคซึ่งพบโรคได้มากในเด็กเล็ก

สถานที่มีเด็กรวมตัวมากมีโอกาสเสี่ยง

     สถานรับเลี้ยงเด็กโดยเฉพาะเนิร์สเซอร์รี่ซึ่งมีผู้ดูแลคอยเปลี่ยนผ้าอ้อมอยู่เสมอ บางครั้งผู้ดูแลอาจลืมหรือไม่ได้ทำความสะอาดอย่างถูกต้อง ทำให้เชื้อที่อยู่ในอุจจาระหรือในสารคัดหลั่งแพร่กระจายต่อไปได้ สถามเด็กเล่นหรือบ้านบอลก็เป็นจุดเสี่ยง เนื่องจากอาจพบปัญหาเรื่องการทำความสะอาดไม่ทั่วถึง

อย่างไรก็ตาม เด็กที่ได้รับเชื้อนี้ส่วนมากจะหายได้เอง แต่ถ้าเป็นโรคมือ เท้า ปากที่เกิดจากเชื้อ ‘Enterovirus A71’ จะออกฤทธิ์ให้เกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงมากกว่าเชื้อตัวอื่น

ภาวะแทรกซ้อนจากโรคมือ เท้า ปาก

     ภาวะแทรกซ้อนรุนแรงที่พบได้มีตั้งแต่ “ก้านสมองอักเสบ เยื่อหุ้มสมองอักเสบ หัวใจล้มเหลวเป็นอัมพาตเฉียบพลัน ซึ่งสุ่มเสี่ยงถึงชีวิตได้” อาการแทรกซ้อนที่บ่งชี้อันตรายสามารถสังเกตได้จากอาการป่วยของเด็ก เช่น อาการซึม อ่อนแรง ชักกระตุก มือสั่น เดินเซ หอบ อาเจียน แพทย์ขอแนะนำให้เข้าพบแพทย์โดยเร็วที่สุด

ปัจจุบันยังไม่มียารักษาเฉพาะ

     ปัจจุบันยังไม่มียาต้านไวรัสและยารักษาเฉพาะ การรักษาเป็นแบบประคับประคองตามอาการ เช่น ทานยาลดไข้เมื่อมีไข้ ในรายที่ทานไม่ได้ แพทย์อาจให้สารน้ำหรือว่าถ้ายังพอทานได้บ้างก็อาจแนะนำให้ทานอาหารอ่อน ทานง่าย ของเย็นที่ทานแล้วไม่เจ็บปากและดื่มน้ำให้เพียงพอ เพื่อให้อาการดีขึ้น

วิธีป้องกันโรคมือ เท้า ปาก

ผู้ปกครองที่อยู่ใกล้ชิดผู้ป่วยสามารถป้องกันโรคมือ เท้า ปากได้ด้วยการไม่สัมผัสสิ่งปนเปื้อนของผู้ป่วย และดูแลสุขอนามัยเด็กเล็กอย่างถูกต้อง เนื่องจากเชื้อไวรัสชนิดนี้ไม่ตายไป แม้ใช้แอลกอฮอล์เจลล้างมือ 70 เปอร์เซ็นต์ ดังนั้น

• ผู้ปกครองและเด็กควรล้างด้วยน้ำกับสบู่ ทั้งก่อน-หลังรับประทานอาหาร หลังเข้าห้องน้ำและหลังเปลี่ยนผ้าอ้อมเด็ก โดยเน้นย้ำเด็กเล็กทุกครั้งตอนไปโรงเรียน  
• ไม่ใช้ของอื่น ๆ ร่วมกับใคร โดยเฉพาะในโรงเรียนที่มีเด็กคนอื่น ๆ มารวมตัวกันหลายคน เพื่อลดโอกาสการได้รับเชื้อ
• ทำความสะอาดของเล่นด้วยน้ำและสบู่ ผู้ปกครองควรทำความสะอาดก่อนให้เด็กเล่นทุกครั้ง บางครั้งสามารถใช้ผงซักฟอกและเช็ดให้แห้ง
• ควรให้หยุดเรียนหากเด็กไม่สบาย เพื่อลดความเสี่ยงต่อตัวเด็กเองและเด็กคนอื่น

วัคซีนป้องกันโรคมือเท้าปาก

     ปัจจุบันมีวัคซีนสำหรับป้องกันโรคมือเท้าปากที่เกิดจากเชื้อ Enterovirus 71 โดยเด็กตั้งแต่ 6 เดือน จนถึงก่อนอายุ 6 ปีสามารถมารับการฉีดป้องกันได้ด้วยการฉีด 2 เข็มโดยเว้นให้ห่างกัน 1 เดือน เป็นวัคซีนที่มีความปลอดภัย ช่วยลดโอกาสการเกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงจากโรคมือเท้าปากได้

อ่านเพิ่มเติม: โรคมือเท้าปาก โรคในเด็กที่เกิดง่ายเมื่อฝนชุก

แก้ไข

20/09/2565