การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม ความหวังใหม่สู่ชีวิตหลังผ่าตัด

 

 

 

     เนื่องด้วยอายุที่มากขึ้น ข้อเข่าก็เริ่มเสื่อมไปตามกาลเวลา การผ่าตัดจึงเป็นหนทางแก้เมื่อผู้ป่วยรักษาด้วยวิธีอื่นแล้วไม่ได้ผล แม้กระนั้นการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าก็ยังหนึ่งการรักษาที่ประสบความสำเร็จอย่างสูงในปัจจุบัน นอกจากลดอาการปวด ยังมอบคุณภาพชีวิตที่ดียิ่งขึ้นหลังจากรักษา

 

 

เข้าใจก่อน เรื่องข้อเข่า

     ข้อเข่าประกอบด้วยกระดูก 3 ส่วน คือ กระดูกส่วนต้นขา (Thigh bone หรือ Femur) กระดูกส่วนหน้าแข้ง (Shin bone หรือ Tibia ) เมื่อคนไข้งอเข่าหรือยืดเข่า ส่วนที่มนตรงปลายสุดของกระดูกต้นขาจะหมุนอยู่บนกระดูกส่วนหน้าแข้ง กระดูกส่วนที่ 3 เรียกว่า กระดูกลูกสะบ้า (patella) ซึ่งจะติดกับกล้ามเนื้อด้านหน้าของเข่าซึ่งช่วยให้เคลื่อนไหวและลดการเอียงหรือบิดของกล้ามเนื้อ

 

อ่านเพิ่มเติม: โรคข้อเข่าเสื่อม รวบสาเหตุ-อาการเมื่อปวดเข่า

 

 

การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม

     การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม (Knee Arthroplasty) เป็นหนึ่งการรักษาข้อเข่าเสื่อมที่มีประสิทธิภาพและให้ผลดีในปัจจุบัน โดยแพทย์จะเริ่มใช้เครื่องมือแพทย์ตรวจวัดและตัดกระดูกส่วนที่เสื่อมออกเป็น 3 ส่วน ก่อนนำโลหะที่มีแผ่นพลาสติก (Polyethylene) ซึ่งมีรูปร่างทรงมนและรองรับน้ำหนักได้ดีใส่แทนที่พื้นผิวกระดูกส่วนบน เพื่อปรับสมดุลและโครงสร้างของกระดูกให้เป็นธรรมชาติ

 

 

 

 

เมื่อไหร่ควรผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม

     เมื่อใดที่เกิดอาการปวดหรือบาดเจ็บตามข้อ ก็เป็นสัญญาณหนึ่งที่ควรพบแพทย์ด้านกระดูก ซึ่งมีขั้นตอนตรวจวินิจฉัยดังนี้

 

• การซักประวัติการใช้ยา หรือการได้รับยาสำหรับลดอาการเจ็บปวดหรืออักเสบบวม
• ตรวจอาการและความสามารถในการงอเข่าของผู้ป่วย เช่น งอได้มากสุดเท่าไรหรือยืดขาได้มากแค่ไหน 
• ตรวจลักษณะของข้อเข่า ทั้งตอนที่ขาโก่งออกหรือโก่งเข้าก็ได้ บางครั้งอาจต้องเดินหรือขึ้นลงบันไดเพื่อหาดูความผิดปรกติ 
• ตรวจวินิจฉัยความผิดปรกติของข้อเข่าด้วยภาพถ่ายเอกซเรย์ เป็นหนึ่งวิธีวินิจฉัยโรคข้อเสื่อมได้ดี กรณีต้องผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่า แพทย์จะพิจารณาภาพถ่ายเหล่านี้โดยละเอียด เพื่อเลือกชนิดและขนาดของข้อเทียมที่เหมาะสม  
• การทำกายภาพบำบัดหรือการผ่าตัดด้วยวิธีอื่น แพทย์จะใส่ใจเลือกการรักษาที่ลดโอกาสเสี่ยงของผู้ป่วย  ซึ่งทั้งระหว่างและหลังผ่าตัดอาจมีภาวะแทรกซ้อนเกิดขึ้นได้

 

 

 

ภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม

     โดยทั่วไปภาวะแทรกซ้อนจะรวมถึงการติดเชื้อ ภาวะเลือดจับตัวเป็นก้อน ปอดอักเสบ ข้อเทียมเกิดความหลวมหรือเส้นประสาทอักเสบ ซึ่งควรเข้าพบแพทย์ชำนาญเพื่อเฝ้าอาการเป็นระยะ

 

ใช้ข้อเข่าเทียมได้นานเท่าไหร่

     อายุการใช้งานของข้อเข่าเทียมจะแตกต่างตามลักษณะของผู้ป่วยในหลายปัจจัย เช่น ลักษณะร่างกายของผู้ป่วย ระดับกิจกรรม น้ำหนักตัวและความถูกต้องแม่นยำของการผ่าตัด ปัจจุบันการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมกลายเป็นเรื่องธรรมดาไปแล้ว ซึ่งช่วยลดอาการปวดและมอบการใช้ชีวิตที่ดียิ่งขึ้นหลังการผ่าตัด

 

ขั้นตอนการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม

• หลังจากแพทย์และผู้ป่วยตัดสินใจผ่าตัด แพทย์จะนัดเพื่อตรวจสภาพและเตรียมความพร้อมผู้ป่วยอย่างละเอียดก่อนผ่าตัด ซึ่งใช้เวลาประมาณ 1-3 ชั่วโมงตามแต่อาการของผู้ป่วย
• หลังจากผู้ป่วยฟื้นจากยาสลบ พยาบาลอาจให้ผู้ป่วยสูดหายใจเข้าลึก ๆ เพื่อให้ปอดทำงานดีขึ้นพร้อมกับให้ยาแก้ปวด หลังจากนั้นจะได้รับการส่งตัวเข้าห้องพักผู้ป่วยเพื่อพักอาการบวมบริเวณแผลที่เข่า

 

 

   

 

 

กายภาพบำบัดหลังผ่าตัด

     ผู้ป่วยจะได้รับการทำกายภาพบำบัดเพื่อเสริมสมดุลการทรงตัวและการเคลื่นไหวข้อเข่าให้ดียิ่งขึ้นภายใต้การดูแลของผู้ชำนาญการด้านกายภาพบำบัดตามความเหมาะสม

     

• หลังผ่าตัด 1-2 วัน ผู้ป่วยอาจเริ่มยืนและเดินประมาณ 2-3 ก้าวด้วยเครื่องช่วยเดินแบบ 4 ขา หรือที่เรียกว่า Walker 
• ผู้ป่วยได้รับอนุญาตให้กลับบ้านได้ เมื่อแพทย์เห็นสมควรว่าผู้ป่วยฟื้นตัวและสามารถช่วยเหลือตัวเองได้แล้ว ซึ่งอาจต้องตัดผ้าพันแผลและไหมเย็บแผลออกก่อนกลับบ้าน โดยให้หมั่นออกกำลังกายอย่างต่อเนื่อง

 

ข้อควรรู้หลังการผ่าตัด

• ผู้ป่วยมักได้รับอนุญาตให้กลับบ้านได้ประมาณ 5-10 วัน
• ควรลองงอเข่าอย่างน้อย 90 องศาก่อนกลับบ้าน
• เข่าจะมีอาการบวมซึ่งจะหายใน 3 เดือน
• อาการเข่าอุ่นจะหายใน 6 - 12 เดือนหลังผ่าตัด
• หากได้ยินเสียง 'คลิก' เกิดขึ้นในขณะเหยียดหรืองอข้อเข่าซึ่งถือว่าเสียงนี้เป็นเสียงปกติ

 

 

---

หลังจากการผ่าตัด 6 อาทิตย์ ผู้ป่วยจะสามารถเดินได้โดยใช้ไม้เท้าช่วย คนไข้ในบางคนอาจจะสามารถขับรถได้หลังจากผ่าตัดประมาณ 7-8 สัปดาห์ โดยส่วนมากการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมสามารถทำให้คนไข้กลับมาทำกิจกรรมประจำวันได้เหมือนเดิม

 

 

กายบริหารกล้ามเนื้อและการเหยียดงอข้อเข่า 

     ผู้ป่วยควรฝึกบริหารกล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้าและฝึกการเหยียดงอข้อเข่าอย่างสม่ำเสมอ โดยทั่วไปการเหยียดงอข้อเข่ามักเปลี่ยนแปลงได้มากในช่วงเวลาดังกล่าวจึงเป็นเวลาที่ควรฝึกบริหารอย่างเต็มที่และควรงอข้อเข่าได้อย่างน้อย 100 องศา ซึ่งอาจรู้สึกตึงและปวดข้อเข่าบ้างขณะพยายามงอข้อเข่า แต่พบว่าเมื่อผู้ป่วยปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอแล้ว อาการปวดและตึงมักน้อยลงจนหายไป ผู้ป่วยที่ได้รับการประเมินว่าได้ผลการรักษาดี คือ เดินแล้วไม่มีอาการปวดเหมือนก่อนการผ่าตัด มีแนวของขาข้างที่ผ่าตัดอยู่ในแนวที่ดี เหยียดได้สุดหรือเกือบสุดและงอข้อเข่าได้ประมาณ 100 องศาขึ้นไป

 

​

​     

 

   

 

 

เมื่อข้อเข่าเริ่มเข้าสู่ภาวะคงที่แล้ว

     โดยทั่วไปประมาณ 6 เดือน ข้อเทียมจะมีความแข็งแรงเสมือนว่าเป็นข้อเข่าของผู้ป่วยเอง จึงไม่จำเป็นต้องกังวลว่าข้อจะหลุดออกมา ผู้ป่วยสามารถดำเนินชีวิตประจำวันตามปกติได้ ขึ้นลงบันไดได้ สามารถออกกำลังกาย เช่น เดินเร็ว รำมวยจีน  ว่ายน้ำ ตีกอล์ฟ อย่างไรก็ตาม ควรหลีกเลี่ยงการออกกำลังกายที่หนักอย่างการวิ่งเร็ว การกระโดดอย่างต่อเนื่องและการเล่นกีฬาที่ต้องเคลื่อนไหวอย่างรวดเร็ว เช่น เทนนิส  การนั่งที่เหมาะสม ควรนั่งบนเก้าอี้ มีผู้ป่วยบางรายเท่านั้นที่สามารถนั่งยองๆ หรือขัดสมาธิ หรือนั่งพับเพียบได้

 

 

แก้ไข

18/5/2566