ควบคุมไขมันในเลือดและออกกำลังกาย เรื่องเก่าเล่าใหม่ของโรคเบาหวาน

 

 

 

พญ.วลัยรัตน์ จริยะเศรษฐพงศ์
แพทย์ผู้ชำนาญการโรคเบาหวานและต่อมไร้ท่อ

 

 

 

     เพียงเจาะเลือดส่งตรวจในห้องปฏิบัติการก็ทำให้เรารู้อะไรได้หลายอย่าง อย่างแรกก็คือความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (CBC) นอกจากช่วยรู้ว่ามีภาวะโลหิตจาง มีภาวะติดเชื้อมะเร็งเม็ดเลือดขาวหรือได้รับสารพิษแล้ว การตรวจนี้ยังรวมถึงภาวะขาดสารอาหารและระดับไขมันในเลือด ซึ่งช่วยแพทย์วินิจฉัยถึงภาวะไขมันในเลือดสูงได้

 

ไขมันในเลือดสูง

     แพทย์สามารถดูระดับไขมันในเลือดจากค่าคอเรสเตอรอลซึ่งแบ่งเป็น 2 ชนิด ได้แก่ คอเรสเตอรอลตัวไม่ดี (LDL : Low-density Lipoprotein) ซึ่งถือว่าเป็น 'ไขมันตัวร้าย' และคอเรสเตอรอลตัวดี (HDL : High-density Lipoprotein) ซึ่งเป็นไขมันตัวพระเอกส่วนไขมันอีกชนิดหนึ่ง คือ “ไขมันไตรกลีเซอไรด์” 

 

 

 

 

 

 

ระดับไขมันในเลือดสูง : จุดเปราะบางของผู้ป่วยโรคเบาหวาน

• ระดับไขมันในเลือดสูงในผู้ป่วยโรคเบาหวานย่อมแตกต่างจากคนทั่วไป เนื่องจากหากค่าไตรกลีเซอไรด์สูงเล็กน้อยหรือเกินกว่า 150 มิลลิกรัม/เดซิลิตร จะเกิดโอกาสเสี่ยงเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจขาดเลือดและภาวะสมองขาดเลือด 
• กรณีที่ระดับไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูงมาก ๆ ก็มีความเสี่ยงเกิดภาวะตับอ่อนอักเสบเฉียบพลัน โดยเฉพาะ LDL ซึ่งเป็นคอเลสเตอรอลตัวไม่ดีที่พบในผู้ป่วยโรคเบาหวาน (จะมีเกณฑ์ค่าปกติที่น้อยกว่า 100 มิลลิกรัม/เดซิลิตร) หากมีค่า LDL สูง LDL จะสะสมตามหลอดเลือดแดงจนหนาตัวขึ้นเรื่อย ๆ และเกิดภาวะหลอดเลือดแดงตีบในที่สุด อีกทั้งยังมีความไวมากกว่าในผู้ป่วยที่ไม่ได้เป็นโรคเบาหวาน

 

ระดับไขมันในเลือดสูงในผู้ป่วยโรคเบาหวานส่งผลถึงโรคใดบ้าง

เมื่อระดับไขมันในเลือด (LDL) สูงสะสมจนหลอดเลือดอุดตัน ปรากฏการณ์ดังกล่าวย่อมเกิด

 

• โรคหลอดเลือดแดงสมองตีบตัน เป็นอัมพฤกษ์อัมพาต แขนขาอ่อนแรง หรือมีอาการชาตามมา
• โรคหัวใจ เช่น โรคหลอดเลือดหัวใจตีบตัน ซึ่งส่งทอดสู่โรคกล้ามเนื้อหัวใจวายเฉียบพลันและยังเกิดเป็นโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ 
• ภาวะแผลเบาหวานที่เท้า ส่วนหลอดเลือดแดงที่ปลายเท้าตีบตันจะทำให้ผู้ป่วยมีอาการเดินแล้วปวดชาที่ขา หลอดเลือดไปเลี้ยงที่ปลายเท้าไม่ดี ทำให้เป็นแผลเบาหวานและต้องตัดเท้า 

 

อ่านเพิ่มเติม:  แผลเบาหวานที่เท้า ถ้าหากรักษาถูกวิธีก็ไม่จำเป็นต้องตัดขา

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ผศ.ดร. สิทธา พงษ์พิบูลย์
ผู้ชำนาญการด้านการฟื้นฟูสมรรถภาพหัวใจ
ปอด และการออกกำลังกาย

 

 

 

ออกกำลังกายช่วยลดเบาหวานได้จริง?

     นอกจากรับประทานยา ผู้ป่วยโรคเบาหวานควรต้องดูแลตัวเองวิธีอื่นควบคู่อีกด้วย โดยการดูแลตัวเองก็มี 2 วิธีหลัก ๆ หนึ่งคือดูเรื่องการรับประทานอาหารเพื่อให้ระดับน้ำตาลไม่สวิงมาก อันที่ 2 ก็คือเรื่องของการออกกำลังกาย เพราะการออกกำลังกายถือว่าเป็นยาในการรักษาเบาหวานเลย เพราะว่าพอออกกำลังกายแล้วก็จะทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดของเขาดีขึ้น มันช่วยทำให้เซลล์ไวต่ออินซูลิน เนื่องจากอินซูลินเป็นตัวช่วยนำพาน้ำตาลเข้าไปในเซลล์ การคุมเบาหวานก็จะดีขึ้น น้ำตาลสะสมเฉลี่ยก็จะดีขึ้นโดยปริยาย

 

การออกกำลังกายให้ผลลัพธ์ที่ยั่งยืน

     ยาที่รับประทานก็น้อยลง พอออกกำลังกายไปแล้วก็จะทำให้สมรรถภาพหัวใจแข็งแรงขึ้นและช่วยเพิ่มสมรรถนะทางกายอีกด้วย หากเกิดมีภาวะหลอดเลือดหัวใจตีบ หัวใจจะแข็งแรงขึ้น ทำให้ไขมันในเลือดลดลงควบคู่กับมีไขมันที่ดีเพิ่มขึ้น

 

 

วิธีรักษาและดูแลตัวเองเมื่อมีระดับไขมันในเลือดสูง

     การรักษาผู้ป่วยเบาหวานที่มีระดับไขมันในเลือดสูงแบ่งออกเป็น 3 กรณีมีตั้งแต่การควบคุมอาหาร การออกกำลังกาย และการใช้ยาโดยที่การควบคุมอาหารในผู้ป่วยเบาหวานหลักใหญ่ ๆ จะต้องรับประทานอาหารให้เหมาะสมเพื่อควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสมและได้ครบทุกสัดส่วนทั้งไขมันคาร์โบไฮเดรตโปรตีน วิตามิน เกลือแร่ และใยอาหาร

 

ค่าไขมันในเลือดเท่าไหร่จึงจะดี?

     ผู้ป่วยที่เป็นเบาหวานควรจะมีระดับไตรกลีเซอไรด์ในเลือดน้อยกว่า 150 มิลลิกรัม/เดซิลิตร ระดับไขมันคอเลสเตอรอลรวมน้อยกว่า 200 มิลลิกรัม/เดซิลิตร ระดับไขมัน HDL ไขมันตัวดีในผู้ชายควรจะมากกว่า 40 มิลลิกรัม/เดซิลิตร ในผู้หญิงควรจะมากกว่า 50 มิลลิกรัม/เดซิลิตร และไขมันตัวที่สำคัญคือไขมัน LDL คอเลสเตอรอลควรน้อยกว่า 100 มิลลิกรัม/เดซิลิตร ซึ่งหากจะควบคุมเบาหวานได้ดีก็ควรมาเช็คเลือด ตรวจระดับน้ำตาล ตรวจค่าน้ำตาลสะสม แล้วเช็คระดับไขมันในเส้นเลือดเป็นประจำอย่างน้อย 2 – 3 เดือนต่อครั้ง

 

 

 

 

อ่านเพิ่มเติม: ออกกำลังกาย ช่วยลดเสี่ยงโรคเบาหวานได้จริงหรือ?